2017-07-26- Miasto-Ludzie-H2O

Projekt H2O to przedsięwzięcie o charakterze naukowo-badawczym. Zawarte w tytule, bezpośrednie odniesienie do jednego z żywiołów – wody to tylko pretekst do artystycznych i kulturowych rozważań nad tą materią. Woda może być rozpatrywana na wielu płaszczyznach: jako substancja będąca w ciągłym ruchu, zmieniająca swoją postać lub będąca czynnikiem przeobrażania, przemieszczająca się pomiędzy określonymi punktami – np. brzeg, źródło, ujście; wyznaczająca ramy przestrzeni miasta i krajobrazu (łączy i dzieli, zamyka i otwiera przestrzeń), jako życiodajna substancja; wreszcie jako czynnik kulturotwórczy.
Rozważając rolę żywiołów w naszej kulturze Gaston Bachelard stwierdził, że  żaden żywioł nie może stać się źródłem wyobraźni, jeśli brak w nim wieloznaczności.
Niewątpliwie woda jako naturalny żywioł ma właściwości, których doświadczamy bezpośrednio naszymi zmysłami – wodę widzimy, słyszymy, wąchamy, smakujemy, dotykamy. Jeśli przywołamy starożytne znaczenie słowa aistehsis rozumianego jako doświadczenie zmysłowe, woda wydaje się najbardziej estetycznym z żywiołów. Jej bezpośrednie doświadczenie jest niezwykle złożone, co powoduje problemy w rozróżnianiu nie tylko czysto fizycznych, psychicznych, symbolicznych komponentów wody, ale także rozróżnieniu jej wpływu na poszczególne zmysły.
Świat H2O nie składa się z  odseparowanych fragmentów, lecz raczej z sił, energii i relacji  ze wszystkimi innymi częściami kosmosu. W tym świecie wszystko jest wewnętrznie połączone i ciągłe, nawet, jak twierdzi Zdenka Kalnicka, czas i przestrzeń odczuwalne są tu jako bardziej powiązane ze sobą. W rezultacie,  czujemy się integralną częścią świata wody. Wieloznaczność dominuje w obrazach wody, postrzeganej zarazem jako  źródło życia i źródło śmierci. Ta dwuznaczność łączy się z wielką różnorodnością wodnych zjawisk, co sprawia, że żywioł ten posiada wiele estetycznych znaczeń, oferując olbrzymi potencjał estetycznych doświadczeń. 
Jeśli zgodzić się ze słowami Nietzschego, który utrzymywał, że świat może być do zniesienia tylko jako zjawisko estetyczne, woda, jako żywioł musiała zostać oswojona. Żywioł ten był zawsze obecnych w sztuce, lecz, jak twierdzi Krystyna Wilkoszewska właśnie teraz, w świetle  dokonań sztuki najnowszej, należy mówić o jej powrocie. Woda coraz częściej pojawia się w niej w swej czystej postaci, bez powiązania z mitologiczną i symboliczną tradycją. Artyści raczej odkrywają żywioły w ich zmysłowej obecności, ukazując je jako „czystą naturę”  oddaloną od przeładowanej znakami kultury. We współczesnej estetyce, z jednej strony  zarysowuje się próba uwolnienia się od obrazów, z drugiej istnieje głęboka świadomość nieuniknionego zanurzenie w ich świecie. 
Z pewnością zjawisko powrotu żywiołu wody przekracza ramy sztuki i uobecnia się także  winnych dziedzinach: filozofii, estetyce filozoficznej, ekologii. We wszystkich tych nurtach dominujące wydaje się przekonanie o możliwości odzyskania przez człowieka utraconego bezpośredniego, zmysłowego kontaktu z naturą. Jednak według poststrukturalistów jest to dążenie naiwne, ponieważ nie możemy odłączyć obrazów wody od ich symboliczno- kulturowych znaczeń. Nie należy jednak  ignorować faktu, że w sztuce współczesnej prezentującej żywioły, na plan pierwszy wysuwa się zmysłowa fizyczność prezentowanych materiałów. Coraz częściej, jak podkreśla Krystyna Wilkoszewska, nie domagają się one „pośrednictwa interpretacji lecz bezpośredniości doświadczenia.”
Do udziału w projekcie zostali zaproszeni artyści wizualni oraz przedstawiciele środowiska naukowego m.in. wykładowcy Katedry Przemysłów Kreatywnych WSG. Jego integralną częścią jest wystawa, w której wezmą udział: Violka Kuś, Anna Kola, Marek Noniewicz, Kinga Eliasz, Marta Rosenthal, Marta Ipczyńska, Łukasz Ułanowski, Jarosław Nowak, Ewa Gordon, Stanisław Stasiulewicz, Danuta Michałowska, Jolanta Kuszaj.
Artyści wchodzą w jej strukturę. Wnikają w coś co pozornie niezauważalne, kryjące tajemnicę, będące na skraju materialności i doświadczenia. Próbują odpowiedzieć na pytanie co łączy dwa światy, świat materii i stan duchowości, nieokreśloności.
Badają ją, powiększając krople zaczerpnięte z rzeki pod mikroskopem lub odwołując się do testu projekcyjnego Roschacha, którego założeniem jest nadanie pozornie abstrakcyjnym formom nowych, indywidualnych znaczeń.
Wskazują na jej zmienność, wielopostaciowość, na jej fizyczno-chemiczne właściwości; na moc witalną życiodajnej substancji bez której ani my ani wszystko co nas otacza by nie istniało.
Odwołują się do codziennych rytuałów i symboli.
Wystawa służyć ma wzajemnej wymianie myśli, doświadczeń. Jest formą twórczej rozmowy, której źródło tkwi w H2O.
Tekst: Marta Rosenthal, Agnieszka Ługowska

fot. Karolina Szatkowska

fot. Kinga Eliasz

fot. Marek Noniewicz

powrót do listy aktualności >>